Milli Gelir nedir?

Milli gelir bir ülkenin belli bir dönemde üretmiş olduğu mal ve hizmetlerin toplam değeridir. Başka bir değişle, mal ve hizmet üretiminde doğan üretim faktörleri gelirlerini toplam değeridir. Başka bir değişle, ekonomik birimlerin yapmış oldukları toplam harcamadır. 

Milli gelir para akımını değil değerini ölçer. Milli gelirde gelirler iki kere sayılmaz, bu sebeple bir malın veya hizmetin üretiminin her aşamasındaki katma değer sayılır.

Gayri safi milli hasıla, bir ekonomideki yerleşik birimlerin belirli bir dönemdeki toplam faaliyetleri sonucu yaratmış oldukları toplam mal ve hizmetlerin üretim değerlerinin, bu mal ve hizmette kullanılan girdilerin değerleri düşülmesi ile bulunur.

GSMH' dan net dış faktör gelirlerini düşülmesi ile safi milli hasıla ya da net milli hasıla bulunur. Faktör gelirleri içerisinde işçi gelirleri, sermaye gelirleri, girişimcilik karı vardır. Faktör giderlerinde ise faktörlere dışırıya yapılan ödemeleri içerir. NFG ise gelirlerden giderlerinin düşülmesi ile bulunur.

SMH' dan amortisman giderleri düşülmesi ile net mali hasıla bulunur. Amortisman, sabit yatırın stokunun dönem içersinde yıpranma miktarıdır. Mesela bir araba kullanımdan dolayı yıpranır ve piyasa değeri hariç değeri düşer bakımı gerekir, bu düşen değere amortisman denir.

NMG' den dolaylı vergilerin çıkarılması ve sübvansiyonların eklenmesi ile milli gelir bulunur. Dolaylı vergileri en iyi örnek KDV'dir. Sübvansiyonlar ise devletin ekonomik birimlere yapmış olduğu karşılıksız ödemelerdir.

MG' den kurumlar vergisi, dağıtılmamış firma karları, ve sosyal güvenlik ödemeleri düşülür ve transfer ve faiz ödemeleri eklenince kişisel gelir elde edilir. 

KG' der doğrudan alınan vergilerin düşülmesi harcanabilir gelirleri gösterir. 

GSMH - Net Faktör Gelirleri = GSYİH

GSYİH – Amortismanlar = Net Milli Hasıla

NMH – Dolaylı Vergiler + Sübvansiyonlar = Milli Gelir

MG – Kurumlar Vergisi – Dağıtılmamış Firma Karları – Sosyal Güvenlik Ödemeleri + Transfer Ödemeleri + Faiz Ödemeleri = Kişisel Gelir

KG – Doğrudan Vergiler = Harcanabilir Gelir

GSMH dört farklı şekilde hesaplanabilir: harcamalar üzerinden, üretim üzerinden, gelirler üzerinden ve miktar teorisi formülüne göre. Dördüncüsü biraz karışıktır çünkü miktar teorisi ile milli geliri hesaplamak için paranın el değiştirme hızını bilmek gerekir ki paranın el değiştirme hızı hesaplamak kolay değildir. Fakat geçmiş yılların GSMH ile hesaplanan paranın dolaşım hızı ileriki sene için değişmeyeceği varsayılırsa para arzı ile çarpımı milli geliri verir. 

Üretim yönünden hesaplanması sanayi, inşaat, tarım ve hizmetler sektörlerinin toplam üretim değerlerinin hesaplanması ile bulunur.

Üretim faktörleri, emek, sermaye, doğal kaynak ve girişimcidir. Emeğin geliri ücret, sermayenin faiz, doğal kaynağın kira ve girişimcinin geliri kardır. Bu gelirlerin toplamı GSMH verir. 

Özel tüketim harcamaları, yatırım harcamaları, devlet harcamaları, ihracatın toplamı ve ithalatın çıkarılması ile de GSMH bulunabilir. 

Milli gelirden fiyat artışların arındırılması ile reel GSMH hasıla enflasyondan arındırılmamış ise nominal GSMH hesaplanır. Bir ülkede milli gelir değişimlerinin görebilmek için GSMH fiyat değişikliklerinden arındırmak gerekir, çünkü milli gelirdeki artış üretimdeki artıştan değil fiyatlardaki artıştan kaynaklanıyor olabilir. O nedenle sabit fiyatlarla GSMH hesaplanır ya da o yılın önceki yıl fiyatları cinsinden büyüklük hesaplanır. Örneğin 1999 yılı GSMH sı 1998 yılı fiyatları ile hesaplanır. Böylece 1999 yılını fiyat değişikliklerinden arındırmış oluruz. Ekonomik büyüme oranı ise söyle hesaplanabilir: [(1998 fiyatları ile hesaplanmış 1999 yılı GSMH – 1998 yılı GSMH)/1998 yılı GSMH] = 1999 yılı GSMH büyüme oranını verir. 

GSMH ülkemizde TÜİK tarafından üç aylık dönemlerde hesaplanmakta ve yayınlanmaktadır.